مستند مسابقه فرمانده

مواد منفجره همیشه یکی از پایه های اصلی سلاح های گرم – از سلاح های انفرادی الی موشک های قاره پیما – هستند. از باروت گرفته تا ترکیبات شیمیایی پیشرفته در سوخت جامد موشک ها، همه و همه به نوعی جزو ترکیبات انفجاری محسوب می شوند. باروت، RDX، سمتکس و C-4 از جمله معروف ترین این مواد به حساب می آیند.

وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، فروردین ماه امسال، کارخانه تولید مواد منفجره نسل جدید با نام «اکتوژن» را افتتاح کرد. بنا بر اعلام خبر رسمی وزارت دفاع، مواد منفجره اکتوژن (octogen) از اقلام تخریبی محسوب می‌شود که در انواع موشک‌ها و سلاح‌های پدافند هوایی تسلیحات ضدزره و دریایی کاربرد دارد و موجب افزایش اثر بخشی و کارایی آنها می‌شود.

اکتوژن؛ از سوخت راکت تا پایه تولید TNT

ماده جدید منفجره که ایران تولید انبوه آن را آغاز کرده است «اکتوژن» نام دارد که البته HMX نیز نام دیگر این ماده است. این ماده منفجره، قوی ترین ماده انفجاری جامد در آمریکا به شمار می آید که به صورت انبوه تولید شده است؛ البته آمریکایی ها کار بر روی مدل های نیرومندتر بر اساس همین ماده را نیز آغاز کرده اند و به دلیل قدرت انفجاری بالای آن، صرفا در امور نظامی کاربرد داشته و در خود آمریکا نیز صادرات آن به شدت محدود بوده و به مجوز وزارت خارجه آمریکا برای آن نیاز است.

این ماده منفجره از حساسیت پایینی برخوردار بوده و فرمول شیمیایی آن C4H8N8O8 است. این ماده در طبیعت، موجود نبوده و با ترکیب هگزامتیلن‌ تترامین، آمونیوم نیترات، نیتریک اسید و اسید استیک تولید می شود. اکتوژن، ماده ای منفجره بر اساس ماده منفجره RDX است. این ماده در حقیقت در نقش های بسیار متنوعی می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

RDX اولین بار در ۱۸۹۹ توسط فردی آلمانی به نام هنینگ، برای مصارف دارویی، تهیه؛ اما اهمیت آن به عنوان یک ماده منفجره، در سال ۱۹۲۰ توسط فردی به نام هرز مشخص شد. بهبودهای بیشتری در تولید RDX تا سال ۱۹۴۰ صورت نگرفت تا اینکه فردی به نام مایسنر یک روش پیوسته برای تولید RDX مطرح کرد و در همان زمان فردی به نام بکمن فرایندی برای تولید RDX از هگزامین توسعه داد که بالاترین بازده را داشت. محصولات بکمن را به عنوان RDX نوع B می شناختند و حاوی ۸ تا ۱۲ درصد ناخالصی بود. بعدها با استفاده از خواص فیزیکی این ناخالصی، ماده منفجره HMX که به عنوان اکتوژن نیز شناخته شد، توسعه پیدا کرد.

در مقایسه با ماده منفجرهRDX، این ماده جدید از چگالی و نقطه ذوب بالاتری برخوردار بوده و البته قدرت حاصل از انفجار آن نیز از تی ان تی بیشتر است. اکتوژن معمولا به صورت پودر سفید رنگ کریستالی بوده و نقطه ذوب آن ۲۷۷ درجه سانتی گراد است.

این ماده همانطور که در بالا به آن اشاره شد، در برابر فشار و حرارت مقاومت خوبی داشته و برای این که در هنگام استفاده در جنگ افزارها، بتوان واکنش سریع تری از آن را به دست آورد، معمولا با مواد منفجره ای مثل TNTکه از حساسیت بالاتری نیز برخوردار است ترکیب می شود.

پایه تولید مواد منفجره پلاستیکی، یکی از کاربری های این ماده محسوب می شود. مواد منفجره پلاستیکی مثل C-4 و یا سمتکس از جمله مهم ترین مواد منفجره به حساب می آیند که در عمده بخش های موشکی و انفجاری مورد استفاده قرار می گیرند. یکی دیگر از کاربری های مهم دیگر این ماده منفجره، بحث تولید مواد پیشران برای انواع راکت هاست و به نوعی این ماده، بخشی از ترکیبات سوخت راکت محسوب می شود. با استفاده از این ماده می توان پیشران های راکتی نیرومندتر نیز داشت.

یکی دیگر از کاربردهای HMX استفاده از آن به عنوان ماده پیشران در خرج های گود است. از این ماده در تسلیحات ضد زره مثل گلوله های ضد تانک شدید الانفجار و یا موشک های ضد زره استفاده شده و به دلیل انرژی بالایی که تولید می کند، توان نفوذ سلاح مورد نظر را افزایش می دهد. امروزه از این ماده به عنوان ترکیب انفجاری برای تسلیحات ضد زره در ارتش آمریکا استفاده می شود.

ترکیب دو بحث یعنی افزایش قدرت پیشرانه یک راکت یا موشک در کنار افزایش قدرت سر جنگی به منظور نفوذ، دو مولفه ای محسوب می شوند که با استفاده از ماده HMX ممکن می شود و اکنون هر دو ویژگی مذکور با افتتاح خط تولید این ماده جدید، در اختیار نیروهای مسلح کشورمان و تولیدات مهمی چون انواع موشک ها به ویژه موشک های بالستیک خواهد بود.

در حقیقت با استفاده از این ماده شیمیایی جدید می توان برای مثال، موشک های ضد زرهی را داخل تولید کرد که به نسبت نمونه های قبلی، سریع تر حرکت کرده و در عین حال برد بیشتر نیز داشته و سر جنگی آن نیز از نفوذ بیشتر برخوردار باشد یا این که همین ویژگی ها در موشک های ۲ هزار کیلومتری ایرانی نیز به کار گرفت.

منبع: مشرق

پ.ن. تصویر این مقاله، نمایی از کارخانه تولید HMX است.